Μήνας: Μάιος 2019

Ο ήλιος είναι πηγή ζωής, αλλά μπορεί να αποβεί και επικίνδυνος, ειδικά το καλοκαίρι, που η έκθεση στις ακτίνες του είναι παρατεταμένη. Η προστασία των ματιών μας είναι εξαιρετικής σημασίας, δεδομένου ότι η ηλιακή ακτινοβολία ευθύνεται για πολλές παθήσεις.

Το εύρος του ηλιακού φάσματος εκτείνεται από 1 έως 2500 νανόμετρα (nm). Το ανθρώπινο μάτι μπορεί να συλλάβει και να δει μέρος αυτού του φάσματος ως φως, εκεί όπου το μήκος των κυμάτων είναι ανάμεσα στα 400 με 700 nm. Τα μήκη κύματος πριν από τα 400 ονομάζονται υπεριώδη, ενώ μετά τα 700 υπέρυθρα. Και οι δύο περιοχές θεωρούνται βλαβερές για το μάτι. Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) χωρίζεται σε UVA και UVB.

Ακτινοβολία UVA​

Οι ακτίνες UVA βρίσκονται αμέσως πριν από την ορατή περιοχή, και συγκεκριμένα από 320 έως 400 nm. Αυτές οι ακτίνες είναι υπεύθυνες για το μαύρισμα, μπορούν όμως να προκαλέσουν και πρόωρη γήρανση, εξ ου και το A στο όνομά τους: Πρόκειται για το αρχικό γράμμα της λέξης “Aging”.

Ακτινοβολία UVB​

Οι ακτίνες UVB καλύπτουν το εύρος του φάσματος από 280 έως 320 nm. Είναι υπεύθυνες για την πρόκληση εγκαυμάτων και μπορούν να τραυματίσουν τους ιστούς του ματιού, καταστρέφοντας ακόμη και την όραση. Για το λόγο αυτό έχουν στο όνομά τους το Β, που είναι το αρχικό της λέξης “Burning”.

Η υπεριώδης ακτινοβολία περιέχει μεγάλο ενεργειακό φορτίο. Δεδομένου ότι δεν ενδείκνυται να κοιτάζουμε τον ήλιο απευθείας, η έκθεση του ματιού στις υπεριώδεις προέρχεται από το φως που διασκορπίζεται στην ατμόσφαιρα, καθώς και από αυτό που αντανακλάται στις επιφάνειες. Το ποσοστό της αντανάκλασης ποικίλει κατά πολύ, ανάλογα με την επιφάνεια αλλά και τη γωνία ανάκλασης. Για παράδειγμα, το ποσοστό μπορεί να κυμαίνεται από 10% για το νερό έως και 80% για το χιόνι. Το όζον στη στρατόσφαιρα απορροφά κάποιο μέρος αυτής της ακτινοβολίας. Η μείωση του στρώματός του, σηματοδοτεί ότι οι ακτίνες UV μπορούν να προκαλέσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον.

Η ηλιακή ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για αρκετές παθολογίες των ματιών μας, οι οποίες εμφανίζονται μετά από χρόνια έκθεση στον ήλιο.

Ξεκινώντας από το πρόσθιο μέρος του οφθαλμού, η δακρυϊκή στιβάδα (το λεπτό στρώμα δακρύων που καλύπτει πάντα το μάτι) είναι εκείνη που απορροφά τις υπεριώδεις ακτίνες, αλλά θεωρείται ότι η υπερβολική έκθεση μπορεί να προκαλέσει οξείες υποκειμενικές ενοχλήσεις (φωτοφοβία, δακρύρροια, κνησμό, έως και κερατίτιδα). Τα βλέφαρα είναι εκείνα στα οποία καταλήγουν όλες οι ακτίνες με αποτέλεσμα τη γήρανση του ευαίσθητου λεπτού δέρματός τους, δημιουργώντας πρώιμες ρυτίδες. Επίσης, η έκθεση στον ήλιο έχει σε βάθος χρόνου ως αποτέλεσμα τη σταδιακή θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού, προκαλώντας καταρράκτη. Η σοβαρότερη βλάβη που μπορεί να προκαλέσει η ηλιακή ακτινοβολία είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδος, η οποία είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς. Σε αυτή εστιάζεται η μεγαλύτερη ποσότητα ακτίνων που εισέρχονται στο μάτι. Η βλάβη αυτή είναι μη αναστρέψιμη και οδηγεί στη σταδιακή, αλλά ανώδυνη, απώλεια της κεντρικής όρασης, πολλές φορές και σε τύφλωση.

Το πιο διαδεδομένο μέσο προστασίας των ματιών από τους κινδύνους της ηλιακής ακτινοβολίας είναι τα γυαλιά ηλίου, τα οποία πρέπει να φοριούνται απαραιτήτως τους καλοκαιρινούς μήνες, ιδιαίτερα κατά την έκθεση στον ήλιο από τις 11.00 πμ μέχρι τις 4.00 μμ. Αποστολή τους είναι να προστατεύσουν τα μάτια μας, φιλτράροντας επιλεκτικά τις ακτίνες.

Οι προδιαγραφές τους είναι:

• Πλήρης απορρόφηση της υπεριώδους ακτινοβολίας
• Μείωση της έντασης του ορατού φωτός
• Οπτική επεξεργασία της επιφάνειας του φακού, ώστε να αποτελεί άριστο οπτικό μέσο, χωρίς παραμορφώσεις και αλλοιώσεις των εικόνων

Τί πρέπει να προσέξουμε κατά την αγορά γυαλιών ηλίου:

• Αγοράζουμε γυαλιά ηλίου μόνο από καταστήματα οπτικών, και όχι από πλανόδιους πωλητές και καταστήματα ρούχων ή καλλυντικών. Δεν παρασυρόμαστε από τις αντιγραφές επώνυμων μοντέλων, που μπορεί να είναι μικρής αξίας, αλλά συγχρόνως πρόκειται για προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας, και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για αυτά.
• Προσέχουμε να φέρουν την ένδειξη CE και να συνοδεύονται από το ειδικό φυλλάδιο, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία 89/686/ΕΟΚ και την αναθεώρηση ΕΝ 1836:1997, και την τροπολογία ANSI Z80.3:2001
• Ελέγχουμε το υλικό κατασκευής του σκελετού, ώστε να μην προκαλεί ερεθισμούς και αλλεργίες στο δέρμα.
• Φροντίζουμε τα γυαλιά που επιλέγουμε για τα παιδιά να έχουν άθραυστους φακούς, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος πιθανών τραυματισμών.
• Επιλέγουμε το χρώμα των φακών με βάση την υποκειμενική μας αίσθηση άνεσης, καθώς διαφορετικά χρώματα φακών, ακόμα και της ίδιας ποιότητας, πιθανόν να δίνουν διαφορετική εικόνα, λόγω της χρωματικής διάχυσης του φωτός μέσα στο μάτι.
• Συμβουλευόμαστε τον οπτικό μας, για μια άριστη επιλογή γυαλιών ηλίου, σύμφωνα με τις χρηστικές αλλά και αισθητικές μας απαιτήσεις.

Όσο παράξενο και αν ακούγεται, είναι προτιμότερο να εκτιθέμεθα στον ήλιο χωρίς να φοράμε γυαλιά, παρά να φοράμε αυτά που δεν πληρούν τις παραπάνω προδιαγραφές. Στην παραλία, επίσης, δεν ξεχνάμε το καπέλο και το αντηλιακό μας, τα οποία είναι εξίσου απαραίτητα για την ολοκληρωμένη προστασία μας.

Οι φακοί επαφής αποκτούν ολοένα και περισσότερους φανατικούς οπαδούς. Όλοι όσοι φορούν γυαλιά, αναρωτιούνται κάποια στιγμή πως θα ήταν να βλέπουν χωρίς αυτά, φορώντας φακούς επαφής. Ποιος είναι, όμως, ο ιδανικός χρήστης;

Το σημαντικότερο βήμα για έναν εφαρμοστή φακών επαφής, προκειμένου να προβεί στην επιλογή του ιδανικού χρήστη και του ιδανικότερου τύπου φακού γι’ αυτόν, είναι η λήψη του ιστορικού του υποψήφιου.

Ξεκινώντας από την ηλικία του εξεταζόμενου, πολλές φορές οδηγούμαστε κατευθείαν στον τύπο φακού επαφής που θα εφαρμόσουμε. Ενώ δεν υπάρχει μέγιστη ή ελάχιστη ηλικία χρήσης φακών επαφής, με την πάροδο του χρόνου προκαλούνται στον οφθαλμό ορισμένες αλλαγές, όπως μειωμένη έκκριση δακρύων, μειωμένο βλεφαρικό άνοιγμα και μειωμένη ευαισθησία κερατοειδούς. Οι ηλικιωμένοι, εξαιτίας αυτών των μεταβολών, ευνοούνται από την εφαρμογή σκληρών φακών επαφής, ενώ για τα παιδιά καλύτερη λύση αποτελούν οι μαλακοί φακοί επαφής, συχνής αντικατάστασης, λόγω των προβλημάτων χειρισμού και της μεταβλητής αμετρωπίας που παρουσιάζουν.

Το κίνητρο, καθώς και οι λόγοι που ωθούν το άτομο στη χρήση φακών επαφής, είναι εξίσου σημαντικά. Μόνο έτσι θα είναι επιτυχής η χρήση τους, γιατί -χωρίς ενδιαφέρον- η φροντίδα τους θα είναι ελάχιστη.

Το περιβάλλον εργασίας του εξεταζόμενου αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα, που επηρεάζει με τη σειρά του την επιλογή  φακού. Έτσι λοιπόν, δε συνιστάται η χρήση φακών επαφής σε ξηρό περιβάλλον, εξαιτίας της αφυδάτωσής τους και, κατά συνέπεια, τη μη άνεσή τους. Άτομα που χρησιμοποιούν για πολλές ώρες ηλεκτρονικό υπολογιστή, λόγω της υπερεξάσκησης της προσοχής, μειώνουν τους βλεφαρισμούς, με αποτέλεσμα την εξάτμιση της υδάτινης δακρυϊκής στιβάδας. Σε αυτή την περίπτωση, συνιστώνται φακοί επαφής χαμηλής περιεκτικότητας σε νερό.

Ένα άλλο σημείο στο οποίο θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση, προκειμένου να αναγνωρίσουμε οποιεσδήποτε αντενδείξεις για την εφαρμογή φακών επαφής, είναι η παρουσία συστηματικών ασθενειών και η λήψη φαρμάκων.

Σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη αντενδείκνυται η χρήση φακών επαφής, γιατί αυτή η ασθένεια επιδρά σε ίριδα, επιπεφυκότα, βλέφαρα, κερατοειδή. Η δυσλειτουργία του θυρεοειδή μπορεί να προκαλέσει ξηροφθαλμία, λόγω έλλειψης δακρύων, με αποτέλεσμα την αδυναμία εφαρμογής φακών επαφής. Οι αλλεργίες επίσης, και ιδιαίτερα οι αναπνευστικής μορφής, κάνουν δύσκολη την εφαρμογή φακών επαφής, διότι προκαλούν συμπτώματα όπως φωτοφοβία, φαγούρα, δακρύρροια και κάψιμο.

Πολλά φάρμακα χορηγούμενα συστηματικώς, όπως είναι τα αντισταμινικά, τα αντιχολινεργικά, τα συμπαθητικομιμητικά, τα παρασυμπαθητικά και τα αντισυλληπτικά, επηρεάζουν τόσο την παραγωγή όσο και τη σύσταση των δακρύων, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται και η χρήση των φακών επαφής, ιδιαιτέρως των σκληρών.

Η αμετρωπία του υποψήφιου χρήστη αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα για τη σωστή επιλογή φακού επαφής. Αν η διαθλαστική ανωμαλία (μυωπία, υπερμετρωπία) επιτρέπει μια καλή διόφθαλμη όραση με τα γυαλιά, η χρήση μαλακού φακού επαφής είναι η καλύτερη επιλογή. Αν το οπτικό πρόβλημα είναι πιο σημαντικό, όπως ανισομετρωπία, κερατόκωνος ή ανώμαλος αστιγματισμός, οι φακοι επαφής είναι το ιδανικότερο σύστημα διόρθωσης αυτών.

Ένα άλλο στοιχείο, το οποίο εξετάζεται στο ιστορικό, είναι οι οφθαλμικές ασθένειες. Σε άτομα με κερατίτιδα ή επιπεφυκίτιδα, αντενδείκνυται η χρήση φακών επαφής. Επίσης, μερικές παθολογικές καταστάσεις του οφθαλμού, όπως η κρίθη, το εντρόπιο, το εκτρόπιο και η τριχίαση, μπορούν να περιορίσουν τη χρήση φακών επαφής ή ακόμα και να προσδιορίσουν την εφαρμογή συγκεκριμένου τύπου φακού. Άτομα με ιστορικό περιοδικής κρίθης, πιθανόν δεν θα είναι ικανά να φορέσουν φακούς επαφής με άνεση, ενώ άτομα με εντρόπιο, εκτρόπιο ή τριχίαση, ωφελούνται από τη χρήση φακών επαφής.  

Λαμβάνοντας ένα πλήρες ιστορικό, πάντα με την καλή συνεργασία του υποψήφιου χρήστη, ο εφαρμοστής είναι σε θέση να αξιολογήσει τα δεδομένα και να επιλέξει τον κατάλληλο κατά περίπτωση φακό, ούτως ώστε ο χρήστης να έχει εγγυημένα απροβλημάτιστη εφαρμογή και χρήση των φακών επαφής.

Μία από τις μνήμες που οι περισσότεροι μπορούμε να ανακαλέσουμε από τα παιδικά μας χρόνια, είναι η φωνή της μαμάς ή της γιαγιάς όταν παρακολουθούσαμε τηλεόραση από κοντινή απόσταση: “Μην κολλάς τα μάτια σου στην τηλεόραση!” και στη συνέχεια μια λίστα με όλες τις βλάβες που θα μπορούσαν να προκληθούν στην όρασή μας από την οθόνη.

Εδώ και αρκετά χρόνια, οι ώρες που περνά κανείς με το βλέμμα αφοσιωμένο σε κάποια οθόνη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, και δεν περιορίζονται μόνο στην οθόνη της τηλεόραση; Υπολογιστές και smartphones κατέχουν την μερίδα του λέοντος, καθώς χρησιμοποιούνται όχι μόνο στην εργασία, αλλά και για διασκέδαση, και μάλιστα από πολύ νωρίς. Έρευνες αναφέρουν ότι στην Ευρώπη, ποσοστό που αγγίζει το 46% σε παιδιά 9 έως 16 ετών, διαθέτουν smartphone.

Πολύς λόγος γίνεται για το μπλε φως που εκπέμπουν οι ψηφιακές συσκευές, καθώς και για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην όραση αυτών τις χρησιμοποιούν. Το μπλε, γνωστό και ως “ιώδες”, φως, ανήκει στο ορατό φάσμα φωτός, διαθέτοντας μικρό μήκος κύματος και μεγάλη ενέργεια. Οι οθόνες δεν είναι η μοναδική πηγή του. Αντιθέτως, το δεχόμαστε σε αφθονία από το φως του ήλιου. Εκτός από τις φυσικές πηγές και τις ψηφιακές συσκευές, μπλε φως εκπέμπουν οι λάμπες φθορίου, οι λάμπες led και αλογόνου κλπ.

Μετά από πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών μπορεί να παρατηρηθεί ξηρότητα στα μάτια, αίσθηση κούρασης και καταπόνησης, πονοκέφαλος, ακόμα και θολή όραση.

Το μπλε φως έχει κατηγορηθεί για την πρόκληση βλαβών στην όραση, όπως για παράδειγμα για τη ραγδαία αύξηση της μυωπίας, καθώς και για την εμφάνιση όλο και περισσότερων περιστατικών καταρράκτη και εκφύλισης ωχράς κηλίδας σε νεότερες ηλικίες.

Αν και επιστημονικά δεν έχουν αποδειχθεί αυτές οι κατηγορίες για πρόκληση μόνιμων βλαβών στην όραση , ενώ επίσης δεν έχουν περάσει αρκετά χρόνια κατά τα οποία δεχόμαστε τεχνητό μπλε φως προκειμένου να μελετηθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του στην όραση, θεωρείται ότι το είναι πιο ισχυρό από το υπόλοιπο ορατό φάσμα φωτός, και μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον αμφιβληστροειδή. Τα μάτια δεν είναι ιδιαίτερα ικανά στο να προστατεύονται από το μπλε φως, ιδιαιτέρως στην παιδική ηλικία, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η ανάπτυξή τους, με αποτέλεσμα να είναι ακόμα πιο ευάλωτα. Επίσης, ιδιαίτερη προστασία χρειάζονται όσοι έχουν υποβληθεί σε επέμβαση καταρράκτη. Για το λόγο αυτό, πρέπει να προστατευόμαστε από το έντονο φως του ήλιου φορώντας γυαλιά ηλίου που πληρούν όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές, ενώ υπάρχουν και γυαλιά οράσεως με φίλτρα που μπλοκάρουν το μπλε φως που εκπέμπεται από τις οθόνες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το μπλε φως είναι αυτό που ρυθμίζει τον κιρκάδιο ρυθμό μας, δηλαδή το βιολογικό μας ρολόι. Την ημέρα, μας κρατά σε εγρήγορση. Όταν, όμως, το δεχόμαστε σε όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας, τότε το βιολογικό ρολόι διαταράσσεται, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται δυσκολίες στον ύπνο, κούραση, και γενικότερα επιπτώσεις στην ευεξία και στην ποιότητα ζωής μας. Επομένως, καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση ψηφιακών συσκευών κατά τις βραδινές ώρες και να γίνεται χρήση των ρυθμίσεων για την προσαρμογή της φωτεινότητας που διαθέτουν οι περισσότερες.

Αν και, τελικά, η παραίνεση των μαμάδων να μην “κολλάμε” στην τηλεόραση έκρυβε μια δόση υπερβολής, δε σημαίνει πως το να εστιάζουμε σε οθόνες για μεγάλα χρονικά διαστήματα δεν μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, έστω και περαστικά. Αντιθέτως, και κυρίως λόγω του ότι εστιάζοντας στην οθόνη μειώνεται ο βλεφαρισμός των ματιών, μπορεί να προκληθούν τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν (ξηροφθαλμία, πονοκέφαλος κλπ), τα οποία μπορεί να είναι περαστικά, αλλά έντονα. Για το λόγο αυτό, όταν περνάμε μεγάλα διαστήματα μπροστά σε οθόνες, επιβάλλονται τα διαλείμματα σε τακτά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να ξεκουραστούν τα μάτια.