Παιδική Όραση

Η καλή ποιότητα στην όραση, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την καλή ποιότητα ζωής, καθιστώντας την μία από τις σημαντικότερες -αν όχι τη σπουδαιότερη- από όλες τις αισθήσεις. Τα θεμέλια για να απολαμβάνουμε καθαρή όραση, σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, μπαίνουν από νωρίς. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των οφθαλμικών προβλημάτων στην παιδική ηλικία, είναι υψίστης σημασίας για την υγεία των ματιών και την ποιότητα της όρασης.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Πολλοί γονείς πιστεύουν, λανθασμένα, πως η νεαρή ηλικία δε συμβαδίζει με προβλήματα στην όραση, άρα δε συντρέχει λόγος εξέτασης, παρά μόνο όταν -και αν- το παιδί διαμαρτυρηθεί πως δυσκολεύεται να δει. Αυτή η τακτική δεν είναι σωστή, καθώς τα περισσότερα προβλήματα υπάρχουν πολύ καιρό πριν παρουσιάσουν έντονα συμπτώματα. Επιπλέον, η όραση αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των έξι ετών περίπου, επομένως προβλήματα που υπάρχουν και δε διορθώνονται μέχρι τότε, μπορούν να εμποδίσουν τη σωστή ανάπτυξη της όρασης.

Έτσι, η μη έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμα κακή όραση, η οποία θα δυσκολεύει την καθημερινότητα του παιδιού, ακόμα και σε όλη την ενήλικη ζωή του.
Τα περισσότερα προβλήματα όρασης εντοπίζονται στα παιδιά όταν ξεκινούν να πηγαίνουν σχολείο, λόγω της δυσκολίας τους να διαβάσουν αυτά που γράφει ο δάσκαλος στον πίνακα ή στη μελέτη, ενώ συχνά υπάρχει σύγχυση και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με προβληματική όραση αντιμετωπίζονται σαν μαθησιακές δυσκολίες.  

Για να διασφαλιστεί η έγκαιρη διάγνωση, η εξέταση των ματιών πρέπει να αρχίζει από πολύ νωρίς. Ήδη από την ηλικία των τριών μηνών μπορεί να γίνει εκτίμηση της όρασης του βρέφους, και να διαπιστωθούν προβλήματα όπως ο στραβισμός. Αν δεν διαπιστωθούν προβλήματα, η επόμενη εξέταση πρέπει να γίνεται στην ηλικία των τριών ετών, οπότε και το παιδί είναι πιο συνεργάσιμο, και στη συνέχεια πριν από την έναρξη των σχολικών δραστηριοτήτων του. Ακόμα και αν η όραση του παιδιού δεν παρουσιάζει προβλήματα, θα πρέπει να ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Τα συμπτώματα στα οποία θα πρέπει να δώσουν προσοχή οι γονείς και να προχωρήσουν σε έλεγχο της όρασης του παιδιού, είναι -χωρίς να περιορίζονται σε αυτά- οι πονοκέφαλοι, το να φέρνει πολύ κοντά στα μάτια το βιβλίο ή να πλησιάζει υπερβολικά κοντά στην τηλεόραση, το κλείσιμο του ενός ματιού προκειμένου να δει καλύτερα, το σφίξιμο των βλεφάρων για να εστιάσει καλύτερα, το τρίψιμο των ματιών, παράπονα για κούραση των ματιών κατά τη δραστηριότητα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, κακή στάση σώματος και κλίση του κεφαλιού όταν διαβάζει, δυσκολία κατανόησης κατά τη μελέτη, καθώς και η παρέκκλιση ενός ή και των δύο ματιών (στραβισμός).

Προβλήματα όρασης στα παιδιά

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες για τα παραπάνω συμπτώματα είναι τρεις διαθλαστικές ανωμαλίες: η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός.

Μυωπία

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες για τα παραπάνω συμπτώματα είναι τρεις διαθλαστικές ανωμαλίες: η μυωπία, η υπερμετρΣτα παιδιά που πάσχουν από μυωπία, το είδωλο του αντικειμένου που προσπαθούν να δουν δεν εστιάζεται πάνω, αλλά μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί να δει καλά σε μακρινή απόσταση, Ως ένα βαθμό έχει να κάνει με την κατασκευή του ματιού, επομένως μπορεί να θεωρηθεί πως κληρονομείται. Όσο αναπτύσσεται το παιδί και μεγαλώνουν τα μάτια, μεγαλώνει και η μυωπία, ενώ από το τέλος της εφηβείας και έπειτα, συνήθως δεν παρουσιάζονται σημαντικές μεταβολές. Για τη διόρθωση της όρασης απαιτούνται γυαλιά οράσεως, τα οποία βοηθούν τα είδωλα των αντικειμένων στα οποία εστιάζει το μάτι να μετακινούνται προς τα πίσω και να εστιάζονται πάνω στον αμφιβληστροειδή, χωρίς όμως να λειτουργούν θεραπευτικά. Σε αντίθεση με πεποιθήσεις που υποστηρίζουν ότι η μυωπία μπορεί να μεγαλώσει αν κάποιος δε φοράει τα γυαλιά του ή πως, αντιθέτως, η μη χρήση γυαλιών βοηθάει τα μάτια να ξεπεράσουν το πρόβλημα γιατί καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να δουν καθαρά, προσαρμόζονται και η όραση “δυναμώνει”, η εξέλιξή της δεν επηρεάζεται από τέτοιου είδους παράγοντες. Κινήσεις όπως το να ανασηκώνει το παιδί τα γυαλιά προκειμένου να δει καλύτερα, είναι ένδειξη πως η μυωπία έχει μεγαλώσει και χρειάζεται επανέλεγχος της όρασης.

Υπερμετρωπία

Το αντίθετο συμβαίνει στην περίπτωση της υπερμετρωπίας. Εκεί, το είδωλο εστιάζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή, δημιουργώντας προβλήματα στην κοντινή όραση. Μπορεί, συγχρόνως, να υπάρχει πρόβλημα και στη μακρινή όραση. Και σε αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση γίνεται με γυαλιά οράσεως. Σε αντίθεση με τη μυωπία που ανεβαίνει όσο αναπτύσσεται το παιδί, η υπερμετρωπία μειώνεται σταδιακά μέχρι το τέλος της εφηβείας, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι εξαλείφεται. Επίσης, η μείωση της υπερμετρωπίας δεν αποκλείει την ανάπτυξη μυωπίας στο ίδιο μάτι.

Αστιγματισμός

Στην περίπτωση του αστιγματισμού, το πρόβλημα εντοπίζεται στο σχήμα του κερατοειδούς χιτώνα. Η ανομοιομορφία στην καμπυλότητα της επιφάνειάς του, εμποδίζει την εστίαση του ειδώλου των αντικειμένων σε ένα σημείο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη θολή όραση, τόσο σε μακρινές όσο και σε κοντινές αποστάσεις. Ο αστιγματισμός μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες διαθλαστικές ανωμαλίες, όπως είναι η μυωπία και η υπερμετρωπία, ακόμα και η πρεσβυωπία σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι προκαλεί μεγαλύτερη κόπωση στο μάτι από άλλες παθήσεις. Συνήθως υπάρχει εκ γενετής, ενώ δεν παρουσιάζει σημαντικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της ζωής. Και σε αυτή την περίπτωση χορηγούνται γυαλιά οράσεως, προκειμένου να διορθωθεί η όραση του παιδιού.

Γυαλιά οράσεως και φακοί επαφής

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή του σκελετού των γυαλιών, ούτως ώστε να είναι αρκετά ελαφριά και να μην κουράζουν το παιδί, να είναι ανθεκτικά, με άθραυστους φακούς για την αποφυγή ατυχημάτων, να ταιριάζουν αισθητικά με τα χαρακτηριστικά του παιδιού, να στηρίζονται σωστά στη μύτη και να μην ακουμπούν στα μάγουλα. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, οπότε και μεγαλώνουν το κεφάλι, η μύτη κλπ, θα πρέπει να αλλάζει, ούτως ώστε να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Σε κάθε περίπτωση, η βοήθεια ενός ειδικευμένου οπτικού είναι πολύτιμη στην επιλογή της κατάλληλης λύσης, προσαρμοσμένης στις ανάγκες κάθε παιδιού.

Στην περίπτωση των διαθλαστικών παθήσεων, για τη διόρθωση της όρασης μπορούν χρησιμοποιηθούν, εκτός από τα γυαλιά, και φακοί επαφής. Προσφέρουν καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της υπερμετρωπίας, όπου οι διορθωτικοί φακοί μεγεθύνουν αντιαισθητικά τα μάτια, και λειτουργικότητα, για παράδειγμα σε δραστηριότητες όπως ο χορός και τα σπορ. Συνήθως προτιμώνται σε μεγαλύτερες ηλικίες, χωρίς όμως να είναι απαγορευτική η χρήση τους σε παιδιά. Αυτό που κρίνεται απαραίτητο, όμως, είναι να τηρούνται όλοι οι απαραίτητοι κανόνες για την υγιεινή και τη φροντίδα των φακών, γεγονός που απαιτεί υψηλά επίπεδα πειθαρχίας και υπευθυνότητας από το παιδί.

Στραβισμός

Ένα ακόμα πρόβλημα που παρουσιάζεται συχνά στην παιδική ηλικία, ακόμα και εκ γενετής, είναι ο στραβισμός, δηλαδή η παθολογική απόκλιση του ενός ή και των δύο ματιών από την ευθεία. Η διόρθωση γίνεται είτε με γυαλιά είτε με χειρουργική επέμβαση, όταν αυτό απαιτείται. Εκτός από το αισθητικό κομμάτι, που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην κοινωνικοποίηση και την αυτοεκτίμηση του παιδιού, αν δεν διορθωθεί έγκαιρα, ο στραβισμός μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες στην όραση.

Αμβλυωπία

Η πιο συνηθισμένη πάθηση των ματιών στα παιδιά είναι το “τεμπέλικο μάτι”, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται η αμβλυωπία. Σε αυτή την περίπτωση, ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει καθαρά οπτικά ερεθίσματα από το ένα μάτι. Αυτό συμβαίνει είτε λόγω στραβισμού είτε κάποιας διαθλαστικής ανωμαλίας, ακόμα και κάποιας άλλης πάθησης που εμποδίζει την καθαρή όραση, όπως είναι ο καταρράκτης. Σαν αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, δεν είναι δυνατή ούτε αργότερα η λήψη καθαρών εικόνων από το συγκεκριμένο μάτι, ακόμα και αν αυτό είναι απόλυτα υγιές. Η διάγνωση και η διόρθωση του προβλήματος πρέπει να γίνουν μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, καθώς αργότερα δεν είναι δυνατή η πλήρης αποκατάσταση του προβλήματος. Για το λόγο αυτό, η πρώτη εξέταση των ματιών των παιδιών πρέπει να γίνεται από τη βρεφική ηλικία, προκειμένου να διορθωθούν το συντομότερο δυνατό προβλήματα όπως ο στραβισμός και οι διαθλαστικές παθήσεις, είτε με γυαλιά είτε με χειρουργική επέμβαση, όταν αυτό επιβάλλεται.